خبر خوب برای خانوارها / وام های ارزان قیمت با این طرح در راه است
در حالی که فشار تورم بر معیشت خانوارها ادامه دارد، وزیر اقتصاد از آغاز اجرای یکی از شش طرح بزرگ حمایتی دولت تحت عنوان “طرح اعتبار ملی” خبر داد. این طرح که با هدف ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت به خانوارهای ایرانی، به‌ویژه دهک‌های کم‌درآمد، طراحی شده، گامی مهم برای افزایش قدرت خرید اقشار آسیب‌پذیر تلقی می‌شود؛ هرچند موفقیت آن در گرو شفافیت جزئیات اجرایی و رفع ابهامات موجود است.
سخنان وزیر اقتصاد درباره آغاز این طرح، بیش از آنکه پاسخگو باشد، پرسش‌های مهمی را برای افکار عمومی ایجاد می‌کند. در ادامه، ابعاد مختلف این سیاست جدید را کالبدشکافی می‌کنیم:
۱. “اعتبار ملی” دقیقاً چیست؟
بر اساس اظهارات اولیه، “اعتبار ملی” نوعی وام یا اعتبار خرد با نرخ سود پایین است که به حساب سرپرستان خانوار (احتمالاً بر اساس کدملی) تخصیص می‌یابد. هدف اصلی آن، کمک به تامین مالی نیازهای اساسی یا خرید کالاهای ضروری است. این طرح جایگزین یارانه‌های نقدی نیست، بلکه یک ابزار حمایتی مکمل محسوب می‌شود.
۲. جامعه هدف چه کسانی هستند؟
وزیر اقتصاد به طور خاص به “دهک‌های پایین” اشاره کرده است. اما هنوز مشخص نیست که این طرح شامل کدام دهک‌ها (از یک تا هفت؟) می‌شود. نحوه شناسایی این دهک‌ها، که معمولاً از طریق پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان صورت می‌گیرد، نقش کلیدی در اصابت دقیق این حمایت به گروه‌های هدف خواهد داشت.
۳. “تسهیلات ارزان‌قیمت” به چه معناست؟
مهم‌ترین ابهام طرح در همین عبارت نهفته است.
- نرخ سود چقدر است؟ آیا این تسهیلات قرض‌الحسنه (سود ۴٪) است یا با نرخ‌های ترجیحی پایین‌تر از نرخ مصوب شورای پول و اعتبار (مثلاً ۱۸٪) ارائه می‌شود؟
- مبلغ و بازپرداخت: سقف این اعتبار برای هر خانوار چقدر است و دوره بازپرداخت آن چگونه خواهد بود؟
پاسخ به این سوالات، میزان جذابیت و کارآمدی طرح را مشخص خواهد کرد.
۴. منابع مالی طرح از کجا تامین می‌شود؟
وزیر اقتصاد به طور ضمنی به این موضوع اشاره کرده است: “سیاست دولت، هدایت بنگاه‌های بزرگ به بازار سرمایه و پشتیبانی از بنگاه‌های کوچک است.” این جمله می‌تواند به این معنا باشد که دولت قصد دارد به جای فشار بر منابع بانک‌ها (که خود منجر به تورم می‌شود)، از ابزارهای نوین مالی و ظرفیت‌های بازار سرمایه برای تامین مالی اینگونه طرح‌های حمایتی استفاده کند. این یک رویکرد مثبت است، اما نیازمند سازوکارهای پیچیده و کارآمدی است که هنوز جزئیات آن اعلام نشده است.
این طرح برای شما چه معنایی دارد؟
- برای خانوارهای کم‌درآمد: این یک پنجره امید است. در شرایطی که دریافت وام از بانک‌ها با موانع متعددی مانند ضامن و نرخ سود بالا همراه است، یک اعتبار در دسترس و ارزان می‌تواند به شدت به مدیریت هزینه‌های زندگی کمک کند. این طرح می‌تواند برای خرید لوازم خانگی، پرداخت هزینه‌های تحصیل فرزندان یا حتی مدیریت هزینه‌های درمانی مورد استفاده قرار گیرد. مردم باید منتظر اعلام جزئیات اجرایی باشند.
- برای اقتصاد کلان: این طرح یک شمشیر دولبه است. اگر منابع آن به درستی و از محلی غیر از چاپ پول یا فشار بر بانک مرکزی تامین شود (مثلاً از طریق بازار سرمایه یا منابع پایدار دولتی)، می‌تواند با افزایش تقاضای موثر، به رونق بنگاه‌های کوچک و متوسط نیز کمک کند. اما اگر اجرای آن به خلق پول جدید منجر شود، می‌تواند مانند بسیاری از سیاست‌های حمایتی گذشته، به شعله‌ورتر شدن تورم بیانجامد و در نهایت اثر مثبت اولیه خود را خنثی کند.
- برای دولت: این یک آزمون بزرگ در سیاست‌گذاری اجتماعی است. موفقیت “طرح اعتبار ملی” نه فقط در “تخصیص” پول، بلکه در “هوشمندی” اجرای آن است. دولت باید ثابت کند که می‌تواند طرحی را اجرا کند که:
- دقیقاً به هدف اصابت کند (یعنی به دست نیازمندان واقعی برسد).
- باعث ایجاد تورم نشود.
- شبکه توزیع و مصرف آن شفاف و کارآمد باشد.
