زلزله در بازار پروتئین/ گوشت کیلویی ۱.۵ میلیون تومان!
بازار کالاهای اساسی این روزها شاهد ثبت رکوردهایی است که حتی تصور آن نیز تا چندی پیش دشوار بود. در جدیدترین شوک به سبد معیشت خانوار، قیمت برخی از انواع گوشت قرمز در قصابی‌های سطح شهر به مرز باورنکردنی یک و نیم میلیون تومان به ازای هر کیلوگرم رسیده است.
این عدد که بیشتر به یک شوخی تلخ شباهت دارد، واقعیت امروز بازار پروتئین ایران است و این سوال جدی را مطرح می‌کند که آیا گوشت قرمز در حال تبدیل شدن به یک کالای کاملاً لوکس و حذف شدن از سفره اکثریت قریب به اتفاق مردم است؟ اما ریشه این گرانی سرسام‌آور کجاست و مقصر اصلی کیست؟
خشکسالی و دام مازاد یا سودجویی دلالان؟
برای یافتن پاسخ، با دو روایت کاملاً متناقض از سوی مسئولان صنفی مواجه می‌شویم که هر کدام دیگری را مقصر می‌داند و این آشفتگی را دوچندان می‌کند.
مقصر خشکسالی و سامانه‌های ناکارآمد
افشین صدر دادرس، مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور، انگشت اتهام را به سمت دو عامل کلیدی نشانه می‌رود. او می‌گوید: «خشکسالی بی‌سابقه و فقر مراتع باعث شده تا ۷۰ میلیون رأس گوسفند که باید در مراتع تغذیه می‌شدند، به یکباره وارد بازار مصرف نهاده‌های دامی شوند.» این هجوم ناگهانی، تقاضا برای خوراک دام را منفجر کرده و هزینه تمام شده تولید را برای دامدار به شدت بالا برده است.
او همچنین از سامانه‌هایی که قرار بود دست واسطه‌ها را کوتاه کنند، انتقاد کرده و می‌گوید: «سامانه حذف واسطه‌ها، خود به ابزاری برای ایجاد قیمت‌های کاذب و غیرواقعی تبدیل شده است.» از نظر او، این عوامل دست به دست هم داده تا قیمت دام زنده افزایش یابد.
مقصر شکاف ۷۰۰ هزار تومانی و دلال‌بازی
در سوی دیگر ماجرا، نماینده اتحادیه دامداران روایتی کاملاً متفاوت دارد. او با زیر سوال بردن منطق قیمت‌های فعلی در بازار، می‌گوید: «شکاف قیمت ۷۰۰ هزار تومانی بین قیمت دام زنده و قیمت نهایی گوشت در قصابی به هیچ وجه منطقی نیست.»
به گفته او، با یک محاسبه شفاف و ساده می‌توان قیمت واقعی را به دست آورد. اگر قیمت هر کیلو دام زنده را در نظر بگیریم و ضریب تبدیل آن به لاشه (که حدود ۵۰ درصد است) را محاسبه کنیم و سود متعارف فروشنده را نیز به آن اضافه کنیم، به هیچ وجه به عدد ۱.۵ میلیون تومان نمی‌رسیم. این مقام مسئول معتقد است که حلقه واسط بین دامدار و مصرف‌کننده، یعنی دلالان و برخی مراکز توزیع، در حال کسب سودهای نامتعارف و ایجاد این التهاب مصنوعی در بازار هستند.
چه کسی از این آشفتگی سود می‌برد؟
وقتی دو مقام مسئول، دو تحلیل کاملاً متضاد ارائه می‌دهند، یک نتیجه قطعی است: یک جای کار می‌لنگد و شفافیت در این بازار به کلی از بین رفته است. از یک سو دامدار از گرانی نهاده‌ها و هزینه بالای تولید می‌نالد و از سوی دیگر مصرف‌کننده زیر بار قیمت‌های نجومی له می‌شود.
در این میان، به نظر می‌رسد حلقه واسط، یعنی شبکه‌ای از دلالان و توزیع‌کنندگانی که از این عدم شفافیت نهایت استفاده را می‌برند، برنده اصلی این بازی هستند. آنها دام را با قیمتی مشخص از دامدار می‌خرند و با ایجاد یک شکاف قیمتی عظیم، آن را به دست قصاب و نهایتاً مصرف‌کننده می‌رسانند.
این وضعیت بغرنج نیازمند ورود فوری و قاطع نهادهای نظارتی است. مسئولان باید هر چه سریع‌تر با شفاف‌سازی قیمت تمام شده از مبدأ تا مقصد و برخورد با سودجویان، به این التهاب پایان دهند. در غیر این صورت، باید به زودی شاهد آن باشیم که گوشت قرمز، این منبع اصلی پروتئین، برای همیشه از بشقاب غذای میلیون‌ها ایرانی پر بکشد.
