قلب تپنده توسعه ایران روی گسل خفته / هشدار جدی درباره مکران!
سواحل مکران، که به عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه راهبردی ایران مطرح است، بر روی یکی از فعال‌ترین پهنه‌های لرزه‌خیز جهان قرار دارد.
محمد پورمحمد شاهوار، رئیس شبکه ملی شتاب‌نگاری، با اشاره به پتانسیل وقوع زلزله‌ای به بزرگی ۸ ریشتر و سونامی ویرانگر، هشدار می‌دهد که هرگونه توسعه در این منطقه بدون پیوست قاطع مقاوم‌سازی، می‌تواند به یک فاجعه ملی در آینده تبدیل شود.
چرا مکران لرزه‌خیز است؟
خطر بالای زلزله در این منطقه ریشه در یک پدیده زمین‌شناسی به نام “فرورانش” دارد. به گفته پورمحمد شاهوار، در این زون، صفحه اقیانوس هند با فشار به زیر صفحه قاره‌ای ایران و پاکستان فرو می‌رود. این اصطکاک و درگیری عظیم میان صفحات، انرژی لرزه‌ای فوق‌العاده‌ای را ذخیره می‌کند که پتانسیل آزادسازی در قالب زلزله‌های بزرگ‌مقیاس، مشابه آنچه در ژاپن یا فیلیپین رخ می‌دهد، را داراست. تحلیل‌های لرزه‌خیزی جدید نشان می‌دهد که این منطقه توانایی تولید زمین‌لرزه‌ای تا بزرگی ۸ ریشتر را دارد.
نگاهی به تاریخچه لرزه‌ای منطقه
سوابق تاریخی نیز این تحلیل علمی را تأیید می‌کند:
- زلزله ۱۹۵۰: یک زلزله بزرگ در سواحل پاکستان رخ داد که امواج سونامی ناشی از آن به سواحل ایران نیز رسید و خساراتی به بار آورد.
- زلزله ۲۰۱۳: بزرگترین زمین‌لرزه ثبت شده در ایران طی ۴۰ سال اخیر در همین منطقه (سیستان و بلوچستان) به وقوع پیوست. خوشبختانه به دلیل عمق زیاد کانون زلزله (حدود ۶۰ کیلومتر)، شدت امواج در سطح زمین کاهش یافت و از یک فاجعه جلوگیری شد.
یک الگوی موفق؛ درس‌هایی از تجربه ژاپن
رئیس شبکه شتاب‌نگاری با اشاره به تجربه ژاپن، بر اهمیت اصلاح قوانین تأکید می‌کند:
“پس از زلزله مرگبار کوبه (حدود ۳۰ سال پیش)، ژاپن آئین‌نامه‌های ساخت‌وساز خود را به طور کامل بازنگری کرد. نتیجه این اقدام در زلزله ژانویه ۲۰۲۴ دیده شد؛ با وجود بزرگی ۷.۶ ریشتر و شتابی که ۲.۵ برابر زلزله بم بود، تلفات به حدود ۳۰۰ نفر محدود شد. این نشان می‌دهد که ساخت‌وساز مهندسی‌شده و مقاوم، مؤثرترین راه برای کاهش تلفات است.”
هشدار راهبردی برای طرح‌های توسعه مکران
با توجه به سرمایه‌گذاری‌های کلان و برنامه‌های توسعه‌ای برای ایجاد شهرهای جدید در سواحل مکران، پورمحمد شاهوار تأکید کرد که این فرصت نباید به یک تهدید تبدیل شود.
- توصیه کلیدی: تمام پروژه‌های عمرانی، از ساختمان‌ها و پل‌ها تا زیرساخت‌های حیاتی، باید از ابتدا با بالاترین استانداردهای مقاوم‌سازی در برابر زلزله و سونامی طراحی و اجرا شوند.
- وضعیت فعلی: آئین‌نامه جدید طراحی ساختمان در ایران، مکران را به عنوان پهنه با خطر بسیار بالا شناسایی کرده، اما مسئله اصلی، نظارت دقیق بر اجرای این قوانین است.
- تأثیرات فرامرزی: زلزله بزرگ احتمالی، علاوه بر ایران، پاکستان و عمان را نیز به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد و امواج سونامی آن می‌تواند به شبه‌جزیره هند نیز برسد.
تحلیل نهایی: تأکید بر ساخت‌وساز مقاوم به معنای توقف توسعه نیست، بلکه فراخوانی برای توسعه‌ای هوشمند، ایمن و پایدار است تا از تکرار تجارب تلخ گذشته در یکی از بکرترین و استراتژیک‌ترین مناطق ایران جلوگیری شود.
