تله جذاب تخفیف ۲۰ درصدی/ بازگشت بی‌سروصدای اقتصاد دستوری به معیشت مردم
دولت در حال رونمایی از طرحی است که می‌تواند بزرگترین تغییر در نظام کالابرگ الکترونیک از زمان اجرای آن باشد؛ طرحی که در ظاهر یک «گزینه جدید» پیش روی مردم می‌گذارد، اما در باطن، یک دوراهی سرنوشت‌ساز میان «آزادی انتخاب» و «کنترل دولتی» است.
این طرح دوگانه، که به گفته وزیر رفاه در حال نهایی شدن است، میلیون‌ها یارانه‌بگیر را در مقابل یک پرسش بزرگ قرار می‌دهد: آیا به شیوه فعلی و خرید کالای دلخواه از هر برندی ادامه دهند، یا وارد سیستم جدیدی شوند که یادآور کوپن‌های دهه شصت است؟
شمشیر دولبه دولت: آزادی محدود یا تخفیف کنترل‌شده؟
در طرح جدید، دو مسیر پیش روی مردم است:
- مسیر اول (وضعیت فعلی): دریافت اعتبار ۳۵۰ تا ۵۰۰ هزار تومانی و آزادی کامل برای خرید ۱۱ قلم کالای اساسی از هر برند و فروشگاهی که عضو طرح است.
- مسیر دوم (کوپن مدرن): خرید یک سبد کالای مشخص و از پیش‌تعیین‌شده، تنها از ۱۲ هزار فروشگاه طرف قرارداد دولت، اما با دو مزیت وسوسه‌انگیز: قیمت ثابت و تخفیف حداقل ۲۰ درصدی.
این تخفیف ۲۰ درصدی، همان «تله جذاب» یا «مشوقی» است که دولت برای کشاندن مردم به سمت مسیر دوم طراحی کرده است. مسیری که در آن، دولت کنترل کاملی بر نوع، برند و محل توزیع کالاها خواهد داشت و اطمینان حاصل می‌کند که یارانه پرداختی، دقیقاً در همان جایی که می‌خواهد خرج می‌شود.
کالبدشکافی یک نگرانی بزرگ: بازگشت کابوس کیفیت
اما چرا این طرح جدید، زنگ خطر را برای کارشناسان به صدا درآورده است؟ پاسخ در یک اصل ساده اقتصادی نهفته است: در یک اقتصاد تورمی، هیچ چیز نمی‌تواند برای مدت طولانی قیمت ثابت داشته باشد، مگر آنکه از کیفیت یا کمیت آن کاسته شود.
تخفیف ۲۰ درصدی و قیمت ثابت در کوتاه‌مدت جذاب است، اما با تداوم تورم و افزایش هزینه‌های تولید، دولت یا باید مدام مبلغ یارانه را افزایش دهد (که با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای بعید است)، یا تولیدکننده و فروشنده برای جبران زیان خود، به سمت کاهش کیفیت یا حجم محصولات روی خواهند آورد. این دقیقاً همان خاطره تلخی است که از کالاهای کوپنی دهه‌های گذشته در ذهن بسیاری باقی مانده است؛ کالاهایی با کیفیت نازل که مردم از سر ناچاری مجبور به دریافت آن‌ها بودند.
در نهایت، به نظر می‌رسد دولت برای راضی کردن مجلس و کنترل تورم، در حال قربانی کردن مهم‌ترین اصل بازار یعنی «حق انتخاب مصرف‌کننده» است. اکنون باید دید آیا مردم فریب تخفیف کوتاه‌مدت را می‌خورند یا آزادی انتخاب در سبد خریدشان را به ثبات قیمتی شکننده ترجیح می‌دهند.
